A4 Kağıdının Sırrı

Yetmişli yıllarda üniversitede öğrenciyken derslerimizde ve laboratuvarlarımızda grup çalışmaları yapar ve sık sık raporlar hazırlardık. Bu raporları özenli hazırlamamız beklenirdi. Grup arkadaşlarımız bazen toplanarak bazen de ayrı ayrı çalışır, yaptıklarımızı birleştirir, raporlarınızı oluştururduk. O zamanlar rapor formatındaki önemli sorunlarımızdan biri hepimizin kullandığı dosya kağıtlarının boylarının farklı olmasıydı. Standart bir boyut yoktu. Her paketten farklı boyda kağıt çıkardı. Aynı gibi görünenler bile birkaç milimetre değişirdi. O yıllarda daha kaliteli gördüğüm bir kağıdın boyunu ölçmüş adres defterime kaydetmiştim(1). Kağıt almaya gittiğimde oradan istediğim bir cetvelle kırtasiyecinin şaşkın bakışları arasında ölçerdim. 21 cm’ye 29,7 cm... Değilse almazdım. Sonra o boyutta kağıda her yerde rastlamaya başladık. Bu şimdi herkesin çok iyi bildiği A4 kağıttı.

Bilgisayarların ancak bilgi işlem merkezlerinde olduğu o yıllarının büyük teknoloji harikaları hesap makineleriydi. Elimizden düşmezdi. Bir gün kağıdın boyunu enine bölünce çıkan 1.4142 sayısı pek tanıdık gelmişti. Bu karekök 2’den başka birşey değildi. Sanki büyük bir buluş yapmıştım. Oysa böyle bir kağıt oranının farkedilmesinin tarihi 1768’e kadar gidiyordu. Karekök ikinin anlamı çok basitti. Bu orana sahip kağıdı her ikiye katladığınızda uzun kenarın kısa kenara oranı hiç değişmeden √2 kalıyordu.

√2’nin önemi kağıt üzerindekilerin aynı oranda büyütülmesini veya küçültülmesini sorunsuz yapmasından geliyor. Bu oranın avantajları ilk kez 1768’de Alman bilim adamı Georg Lichtenberg tarafından yazıldı (2). Bu yüzyılın başında Dr Walter Porstmann, Lichtenberg'in fikrini kullanarak çeşitli kağıt boyutları tasarladı ve 1922’de Almanya’da DIN 476 standardı olarak kabul edildi. Kullanımdaki en yaygın kağıt boyutu A4 olduğu için DIN A4 olarak adlandırıldı. Bu standart çok sayıda ülke tarafından kabul edildi. 1975’de uluslararası standart olarak kabul edildi (ISO 216). Şimdi ABD ve Kanada dışında hemen hemen tüm ülkelerdeki kağıt standardı budur. Amerikalılar da birgün kabul edecekler ama ne zaman? Onların letter boyutunu hep saçma bulmuşumdur, ısrarlarının inattan başka birşey olmadığına inanıyorum.

A4, A0’in 4 kez katlaması sonucu çıkan boyuttur. 210x297 mm boyutlarındadır. A0 kağıdın boyutu 841x1189 mm olarak tasarlanmıştır. Bu da tam 1 metre kare alana sahip olduğu anlamına gelmektedir.

A1: 0,5 m²
A2:0,25 m²
A3:0,125 m²
A4: 0,0625 m²

Kağıt boyutu için A dışında, aynı yaklaşımla hazırlanmış B ve C standartları da vardır. B0 ve C0 boyutlarının tanımı ile katlanarak B ve C serileri oluşturulmuştur. B daha çok kitap boyutu, C ise zarf boyutu olarak kullanılır. (3)
Kağıt boyutu standartları özellikle yazıcılar ve fotokopi için büyük kolaylık oluşturuyor.

(1) Cep telefonu olmayan yıllarda telefonları ve adresleri yazdığımız, cebimizde taşıdığımız küçük defterler olurdu.
(2) “Paper size”, Wikipedia, Paper size - Wikipedia, the free encyclopedia
(3) Markus Kuhn “International standart paper sizes” A4 paper format / International standard paper sizes

Not: Bu yazıyı hazırlayan kişi yaklaşık √2 demek istiyor aslında.

Hocam, yazıyı siz yazdınız zannederek okumaya başladım. "Yetmişli yıllarda üniversitede öğrenciyken" cümlesinde ne kadar şaşırdığımı anlatamam :)

:) :) :) Bu resmim botokslu ve photoshoplu halimdir. Aslında çok yaşlıyımdır. ;) ;) ;)

Her ştandardın bir gerekçesi vardır tabi. Ben hep garipsemiştim niye 21x29,7 kullanıyorlar diye. Niye 20x30 değil mesela. √2 ve 1m² yi bilmiyordum. Sayenizde bilgi dağarcığımıza bir bilgi daha eklendi.Teşekkürler paylaşımınız için.
Bu arada Ömer Hoca gibi ben de 70 li yıllarla başlayan cümleye çok şaşırdım.